گیاه گون و کتیرا

مقدمه

کشور ایران یکی از مهمترین خواستگاه های رویش گونها در دنیا می باشد.با توجه به مساحت و مقایسه آن با کشورهای پهناوری چون شوروی که دارای 850 گونه و آمریکا که دارای 350 گونه می باشد،به تنهایی تجاوز بر 900 گونه گون معرفی شده است.وجود تنوع از یک طرف و گستردگی وسیع آن از طرف دیگر ضرورت مطالعه جنس آستراگالوس را در سطح کشور و همچنین درفلات ایران امری اجتناب ناپذیر می سازد.بدیهی است که به علت وجود پیچیدگی فراوان در نامگذاری تاکنون تحقیق چندانی در زمینه سایر ویژگی ها از قبیل:دارویی،صنعتی،علوفه ای،و...به عمل نیا مده است که هر یک می تواند موضوع تحقیقات جداگانه ای باشد. گیاه گون به دلیل شکل خاص رشد و حساسیت رویش گاهها نقش ویژه های در تثبیت و حفظ رویش گاههای در حال تخریب دارد.این گیاه به دلیل تنوع بسیار گسترده از انتشار بسیار بالایی بر خور بوده تامین علوفه،تولید ترکیبات مختلف دارویی،تغذیه ای وصنعتی،حفظ توازن محیطی افات و امراض،حفاظت از گیاهچه سایر گیاهان از نقش های مهم این گیاه در طبیعت می باشد.کتیرا از مهمترین ترکیبات حاصل از برخی گونه های گون می باشد.این ترکیب علی رغم مصارف بسیار عدیده و مصرف بسیار آن در صنایع و بهداشت هنوز جانشین صنعتی عمده ای نداشته وبه صورت ترکیبی بی رقیب استفاده می شود. در این تحقیق به بررسی نحوه تاثیر عوامل محیطی در گیاه گون و همچنین شناسایی روش های مختلف برداشت و تعیین مناسب ترین شیوه با بیشترین عملکرد و راه های احتمال پرورش وتکثیر این گیاه ارزشمند پرداخته شده است.امید است باتداوم این مطالعه امکان شناخت و بهره مندی اصولی ازاین گیاه ارزشمند فراهم گردد.

چکیده

جنس گون با داشتن 2500 تا 3000 گونه از بزرگترین جنس های گیاهان گلدار محسوب می گردد این گیاهان با ایجاد تغییرات ساختاری و ظاهری از توانایی زیادی جهت بهرهمندی از شرایط ویژه مناطق خشک بر خوردار می باشند.شکل رشد بالشتکی،خارهای سخت و تغییر در محتوای شیمیایی از تغییرات عمده در این گیاهان می باشد،کتیرا مهمترین ترکیب شیمیایی گون ها می باشد که از مصارف شیمیایی و صنعتی فراوانی بر خوردار است.از مجموعه تقریبی هزار گونه گون شناسایی شده در ایران حداقل 45 گونه آن توانایی تولید کتیرا دارند که 22 گونه آن درسطحی نزدیک به6/2 میلیون هکتار از مراتع خراسان مشاهده می گردد.

معرفی گیاه گون

در تعریف گیاه گون در کتاب فرهنگ فارسی دکتر معین چنین آمده است:گون گیاهی است از تیره پروانه اساها،نوع درختچه ای آن حداکثر به ارتفاع یک متر رسیده و دارای خارهای بسیار می باشد و غالباً به حالت خودرو ودر نواحی کوهستانی و اراضی بایر می روید،برگ ها این گیاه از برگچه های متعدد(یا ساده)تشکیل شده است گل آذین از نوع خوشه ای یا سمبله ویا منفردمی باشد.گل های به رنگ قرمز یا بنفش مایل به آبی و یا زرد سفید می باشد.گونه های مختلف گون در نقاط مختلف به اسامی متعددی خوانده می شوند،کتیرا بیضاء،کم،بالش عاشقان،مسواک القیاد،قرین،علف کتیرا و در استان کرمان شاه گینی،مارگینی،برگی،از نام های محلی آن می باشند.در شمال خراسان به آن گونک و در جنوب استان به گوش گربه موسوم می باشد.گیاهان جنس گون بیشتر درنقاط مرکزی آسیای صغیر و مناطق خشک و کوهستانی ایران،سوریه،وترکیه مشاهده می شوند.عموماً گیاهان گون به صورت وحشی تا 90-12 سانتی متر در ارتفاعات دیده می شود این گیاهان شدیداً نور پسند بوده و به دلیل داشتن ریشه ی راست و عمیق در برابر خشکی و شرایط نا مساعد محیطی بسیار مقاوم می باشند.گیاه گون به دوصورت علفی و بوته ای دیده می شود که نوع بوته ای آن به نواحی کوهستانی تعلق داشته و عموماً خار دار هستند.در مغز ساقه عده ای از گون ها ماده ای صمغی کتیرا جریان دارد که خود به خود یا بر اثر شکاف به خارج ترشح می شود.این گونه ها عمدتاً دارای ساقه ی ضخیم می باشند،مشهور ترین گونه گون کتیرایی گونه ی Astaraglus gummifer(آسترا گالوس گومی فر)می باشد.

گیاه شناسی گون

گون گیاهی دو لپه ای،متعلق به راسته Rosales و زیر رده Rosidae می باشد که بعد از تیره کاسنی با حدود هزار جنس و سیزده تا پانزده هزار گونه تقریبا دومین تیره گیاهان گلدار است و نزدیک به 430 سررده و حدود 13000 گونه دارد.این گیاه از تیره پروانه اسا ها می باشد. هسته این گیاه دارای 8 کروموزوم می باشد اما اشکال متفاوت دیگری از جمله n=13,12,24,16 و2n=16,48,32 نیز مشاهده شده است.گیاهان یک یا چند ساله ،علفی، بوته ای یا نیمه درختچه ای ،دارای تیغ یا بدون ان در گونه های مولد کتیرا با رشد بسیار کم سالیانه، دارای ساقه مشخص یا فاقد ان، ساقه ها معمولا از قسمت قاعده منشعب می شوند.شاخه های جوان معمولا از استیپول پوشیده شده اند و نحوه قرار گرفتن استیپول ها بر روی ساقه همانند فلس ماهی می باشد.گسترش و تنوع گونه ای این گیاه دامنه وسیع تغییرات فنولوژیک را در گیاه به وجود آورده است.چنانچه در شرح کتاب گونه های ایران آمده است.کرک های سفید یا سیاه،ساده یا دو شاخه ای نا متقارن یا بدون کرک.استپول کوچک یا بزرگ غشایی یا برگی شکل،آزاد یا چسبیده به دمبرگ اصلی،گاهی استپول به یکدیگر و به دور ساقه حلقه وار چسبیده می باشند.

نقش گون در طبیعت

گیاه گون از جمله گیاهان مهم پوششی مراتع مخصوصاً در مناطق کوهپایه ای می باشند.این گیاه به دلیل تراکم و خصوصیات رویشی نقش مؤثری در حفاظت خاک از فرسایش های بادی و آبی خصوصاً بارندگی در شیب ها و خاک های سبک دارد.تراکم پوشش و پراکندگی در فاصله کمی از خاک از بر خورد قطرات باران و تگرگ به سطح خاک جلوگیری نموده،پوشش گسترده ریشه ای نیز علاوه بر ایجاد چسبندگی بین ذرات خاک با حفظ بقایای گیاهای بافت اسفنجی مناسبی جهت ذخیره رطوبت و نفوذ رطوبت به اعماق خاک ایجاد می نماید.حفاظت گیاهچه های جوان در گیاهان جوان گیاهان یکساله و چند ساله و تأمین رطوبت این گیاهان و حفاظت در مقابل چرا از دیگر نقش های این گیاهان در طبیعت می باشد. همانطور که گفته شده:سالیانه میلیون ها تن خاک حاصلخیز سطحی توسط اب شسته می شود.این عمل علاوه بر تخلیه قشر حاصلخیز و غنی خاک و کاهش قدرت رویشی گیاه در رویشگاه به لحاظ بروز سیلاب های مخرب و پر نمودن حجم فعال سدها و تاسیسات ابی باعث ایجاد خسارت می گردد.گیاهان بالشتکی به دلیل فنو لوژی خاص از مناسب ترین گیاهان جهت حفظ رطوبت در خاک می باشند.

کتیرا

کتیرا با نام لاتین تراگا کا نت،از ریشه ی یونانی Tragos به معنی بز و Akantha به معنی شاخ بوده که احتمالاً به دلیل شکل منحنی نواری آن می باشد.فرانسویان به آن Comme adragante می گویند.کتیرا از مهم ترین تراوه ها صمغی گیاهی می باشد. که از برخی گونه های گون تراوش می یابد.علاوه بر گونه هایی از جنس گون که به گون کتیرایی یا علف کتیرا موسوم می باشند.گونه های Cochlospermum gossypium,Sterculia urens,Straga Cantha نیز قادر به تولید صمغ کتیرا می باشند.ایرن،ترکیه،یونان،عراق،ارمنستان،سوریه،هندوستان عمده تولید کنندگان جهانی کتیرا می باشند.بهترین کیفیت محصول تولیدی در ایران بیشتر در نواحی اصفهان،شیراز،همدان،تهران،کرمان،کرمانشاه حاصل می گردد.

تاریخچه ی کتیرا

کتیرا از ترکیباتی است که از زمان های بسیار قدیم شناخته شده است.کاربرد کتیرا را بیشتر از پنج هزار سال تخمین می زنند.کشف اثرات کتیرا را به تئوفراست نسبت داده اند.کتیرا از قدیمی ترین داروهای ذکر شده درکتابMateria Medica بوده و از قرن 17 در آلمان به صورت روغن در دردهای بیماری های پلک و التهاب چشم تجویز شده است.گیاه گون از گذشته های بسیار دور در ایران شناخته شده بود و مورد بهره برداری قرار گرفته است.بهره برداری گون مولد کتیرا در برخی از کوه پایه های زاگرس سابقه ی بس طولانی دارد.صادرات کتیرا از گذشته های دور نقش بارزی در درآمد خارجی کشور بر عهده داشته است.در سال 1368 شمسی ارزش کتیرای صادراتی،یکصد هزار تومان یعنی بیشتر از ارزش صادرات زعفران کشور(60000 تومان) و 30% از صادرات فرش بوده است.

گونه های مولد کتیرا

درایران متجاوز از900 گونه Astragalusدر نواحی مختلف پراکندگی دارد که مهمترین گونه های مولد کتیرا به قرار زیر است

1. A.adscendens که در نواحی کوهستانی جنوب غربی ایران، خوزستان ولرستان می روید.

2. A.brachycalyx درنواحی کوهستانی کردستان ومنطقه حدود ان پراکندگی دارد.

3.A.gummifer مهم ترین گونه مولد کتیراست و در لبنان، سوریه، ارمنستان وکردستان می روید.

4.A.microcephalus دراسیای صغیر، ارمنستان، ترکیه وایران(پلور در ارتفاعات2500متری)یافت می شود.

5A.pycnocladus. در مغرب ایران،شاه چنار،تفرش(اراک) می روید.

6.A.kurdicus در نواحی جنوبی ایران،بوشهروکوه شورموگ((K.chormugوجود دارد.

7A.verus. ازیونان تا قسمتی از نواحی غربی ایران مانند باختران،همدان،اورومان وشاهو پراکندگی دارد.

8 A.keratensis. درشرق ایران و کوه کرات یافت می شود.

9.A.cgllenus در ایران یافت نمی شود.

10.A.creticus درایران یافت نمی شود.

11.A.leioclados درکوههای غرب ایران،الوند،کویراراک و جاده لنکران انتشاردارد.

12.A.heratensis دره هریرود

13.A.strobiliferus دره هریرود

از دیگرگونه های مولد کتیرا:

1.گون سفید(گون پنجه ای)مانند A.gossypinusاین گونه درختچه ای کوچک با خارهای زرد و کرک سفید،برگ های دارای 7-4 جفت برگچه تخم مرغی و نوک تیزوگوشوارک مثلثی تخم مرغی به طول 6 میلی متر بوده و گل بدون پابه با گلاذین کروی می باشد.

این گونه مولد بهترین نوع کتیرا بوده و پراکندگی وسیعی در ارتفاعات زاگرس ودامنه البرز دارد.کتیرای حاصل از این گیاهان این گروه مفتولی شیرین،شفاف ونازک بوده و در فارس به پشموک موسوم است.

2.گون زرد گیاهان این دسته از نظر فنولوژی مشابه گون های سفید بوده وبا این تفاوت که ارتفاع بوته گون زرد بلندتر از گون سفید می باشد.

ساقه بوته گون زرد در سطح خاک قابل مشاهده بوده ولی در گون سفید درسطح خاک دیده نمی شود.کتیرای حاصل از گون زرد نسبتاشیرین،پهن و ضخیم می باشند که به کتیرای خرمنی مشهور است.از گونه های مهم این گروه گونه A.parravianusمی باشد،که خارهای زرد و برگهایی با 6-5جفت برگچه نیزه ای شکل و کشیده دارد.

3.گون شلال(گامر)گیاهان چند ساله و پا کوتاه بوده ودارای خار های سبز،بدون کرک می باشد،کتیرای حاصل از این دسته گون ها کم بوده و از کیفیت حد فاصل کتیرای سفید و زرد برخوردار است.از جمله گون های متعلق به این گروه می توان به A.schorobicusکه گیاهی است با خار بلند و برگ هایی با6-5جفت برگچه گرد چرمی و 2-1 گل روی پایک کوتاه اشاره نمود.

شکل کتیرا

بطور کلی کتیرا از نظرشکل به دو دسته تقسیم می شود

1-نوع مفتولی Ribbon

2-نوع فلسی یا خرمنی Flake

- معمولا نوع مفتولی کتیرا دارای مرغوبیت بیشتری نسبت به نوع خرمنی یا فلسی است.نوع مرغوب کتیرای ایران دارای 5/2سانتیمترطول و یک سانتیمتر عرض می باشد.رنگ ان سفید مایل به زرد بور،کمی شفاف و شاخی شکل می باشدو بدون بو و بدون مزه است و به مقدار کم در اب حل شده و بصورت توده ژلاتین مانند تورم حاصل می نماید.

- نوع خرمنی کتیرا سخت تر از نوع مفتولی ان است و قطعات ان به صورت باد بزنی یا بی شکل هستند که به رنگهای کرم،کرم مایل به زرد ،زرد تیره،قهو ه ای و قرمز دیده می شود.اندازه این قطعات بین 5-25/1 سانتیمتر است

ساختمان کتیرا

تحقیقات زیادی درمورد تعیین ساختمان مولکولی کتیراانجام شده است.اما هنوز هیچ یک از آن ها به نتایج قطعی نرسیده است.طبق نظریه ای کتیرا پیچیده ای از پلی ساکارید ها است که شامل ترکیبات:

1- گالاکتورونیک اسید

2- گالاکتوز

3- فوکوز

4- زایلوز

5- آرابینوز

این ترکیبات اسیدی بیشتر به صورت نمک های کلسیم،منیزیم،پتاسیم وجود دارند اکثر محققین بر این عقیده اند که کتیرا از دو قسمت تشکیل شده است:

قسمت اول که در آب نا محلول است وحدود60تا 70 درصد آن را تشکیل می دهد و با سورین نامیده می شوند.قسمت دیگر در آب محلول بوده و حاوی تراگاکانیتن است.وزن مولکولی کتیرا حدود 840000 و اندازه مولکولی آن 4500×19انگستروم است.چسبندگی زیاد کتیرا به دلیل وجود چنین مولکول طویلی است.

ساختمان صمغ کتیرا

از دیدگاه تاریخی اولین اقدام به منظور تعیین ساختمان صمغ کتیرا بوسیله Krut(کرت) انجام گرفت.اولین کار انالیتیکی بر روی این صمغ بوسیله Widst and Tollews((ویدزتو و تولنز)) انجام شد.انها با ازمایش چند نمونه کتیرای مختلف موفق به تشخیص اجزای متشکله کربوهیدراتی ان شدند و از کتیرای سفید ترکیب ارابینوز و از کتیرای قهوه ای گزیلوز را استخراج کردند.کتیرا در اب به دو جزء محلول و غیر محلول تفکیک می گردد.جزء محلول که 40-30 درصد صمغ را شامل می شود،بوسیله ((نورمن)) به نام تراگاکانتین(تراگاکانتیک اسید) نامگذاری شد.بخش غیر محلول کتیرا بدلیل خاصیت هیدروفیلی شدید خود در مجاورت اب متورم شده و به حالت ژل در می اید این بخش با 80-70درصد وزن صمغ،باسورین نامیده می شود.به نظر می رسد که باسورین ساختمان مرکبی از اسیدهای پلی متو کسیله که احتمالا حاصل عمل متو کسیلاسیون ترگاکا نتین می باشد.کیفیت کتیرا مرتبط با میزان باسورین موجود در ان بوده،کتیرای خوب باید دارای حداقل ترا گاکانتین باشد و میزان باسورین ان نباید کمتر از60 درصد باشد.وزن مولکولی باسورین 10000و تراگاکانتین 100000 محاسبه شده است.

مواد معدنی مجاز در کتیرا بر اساس استاندارد های دارویی و غذایی پذیرفته شده:

ارسنیک حداکثر 3 قسمت در میلیون

کل مواد معدنی حداکثر 3 درصد

مواد معدنی غیر محلول در اسید حداکثر 5/0 درصد

فلزات سنگین حداکثر 40 قسمت در میلیون

سرب حداکثر 10قسمت در میلیون

ویسکوزیته و PH

اگرچه صمغ کتیرا بر خلاف بسیاری از صمغ های گیاهی از ویسکوزیته مطلوبی در دامنه وسیع اسیدیته برخوردار است،امروزه در بسیاری از کاربردها با ماده پروپیلن گلیکول الجینیت جایگزین می گردد.کتیرا مثل صمغ عربی معرف امولسیون کننده موثر می باشد اما بر خلاف صمغ عربی کتیرا با افزایش ویسکوزیته در فاز خارجی،از سرعت رسوب فاز چربی منتشر شده می کاهد.ماکزیمم ویسکوزیته محلول های صمغ کتیرا درph=8 اتفاق می افتد اما ماکزیمم ویسکوزیته پایداربصورتph=5می باشد.ویسکوزیته محلول های کتیرا که توسط پودر کتیرا تهیه شده اند،بیشتر است زیرا این پودرها در مجاورت سرما و خلاء تهیه شده اند،به این ترتیب کتیرا خیلی سریع تر اب جذب کرده و اماس می کند.

خصوصیات فیزیکی کتیرا

کتیرای مرغوب ایرانی 5/2سانتیمتر طول و 5/0سانتیمتر عرض، رنگ سفید مایل به زرد وکمی شفاف و شاخی شکل می باشد.ماده ای سخت، بدون بو و مزه بوده،از سوختن ان 4-3 درصد وزن اولیه خاکستر باقی می ماند که این خاکستر شامل کربنات ها، فسفات ها و... می باشد،دراب حل نشده اما با جذب اب متورم شده و لعاب چسبنده ای می دهد.با افزودن لگول به محلول ان رنگ ابی ضعیفی ظاهر می شود که در کتیرای اسمیرنا تیره تر است.کتیرا دارای وزن مولکولی زیاد در حدود 840000 می باشد و مولکول کتیرا طویل و دارای ابعاد 4500×19 انگستروم می باشد.این عامل باعث ویسکوزیته بالای کتیرا و مقاومت ان در مقابل تغیرات اسیدیته است.طیف مادون قرمز صمغ کتیرا دارای جذب قوی گروه کربونیل در حدود 75/5 میکرومتر می باشد.

تقسیم بندی کتیرا

جدول زیرانواع کتیرا را مشخص می کند:

جمع آ وری کتیرا

کتیرا را می توان در سال اول زندگی گیاه بدست اورد اما درجه مرغوبیت انها از نظر تجارتی خوب نیست بطوری که ترجیح داده میشود که در سال دوم زندگی گیاه محصول برداری نمایند.برای برداشت کتیرا،پای گیاه را به اندازه 5 سانتیمتر گود کرده و ساقه های گیاه را بوسیله چاقوی مخصوص و تیزی شکاف می دهند که شکاف هارا بصورت مورب در روی ساقه بوجود می اورند.این شکاف ها را که محتوی صمغ می باشد برای مدت 24 تا 48 ساعت رها می کنند و بعد از دو روز صمغ های بیرون امده را جمع اوری می کنند.نواحی رویش بهترین کتیرای مفتولی برحسب کیفیت محصول عبارتند از:شمیران،غرب تهران،همدان،اصفهان و کرمان که کتیرای مفتولی در بین ماه های اسفند و شهریور جمع اوری می شود.نواحی رویش بهترین کتیرای خرمنی به ترتیب کیفیت محصول عبارتند از:اصفهان،شیراز،تهران،همدان،باختران و کرمان که کتیرای خرمنی در حدود مرداد تا ابان ماه جمع اوری می شود.

قیمت کتیرا

قیمت کتیرا بخاطر توسعه صنعتی ان و انقلاب ایران به بیشترین حد خود رسیده بود،بطوریکه قیمت ان در سال 1978 برای کتیرای مفتولی مطابق استاندارد M.S.P برای هر کیلو19-17 دلار و نوع خالص ان 62-57 دلار بوده است.در سال1980 این قیمت ها افزایش یافته و حدود 33-19 دلار برای نوع خالص ان 80 دلار به ازای هر کیلو گرم بوده است.در سال های قبل نیز قیمت کتیرا دست خوش تغییراتی بوده است که البته لازم به تذکر است که عمده قیمت کتیرا بخاطر اشکالاتی است که در جمع اوری ان وجود دارد.بعداز دسته بندی کتیرای مفتولی در جعبه و نوع خرمنی ان در کیسه های پارچه ای،بعنوان فراورده صادراتی به کشورهای خارجی صادر می شوند که امریکا و انگلستان از بزرگترین وارد کنندگان می باشند.سایر کشورهای خریدار کتیرا عبارتند از:شوروی،المان،فرانسه،ایتالیا و ژاپن.

خواص درمانی

1)اگر5 تا 15گرم از ساییده شده آن در روز خورده شود، باعث غلیظ شدن خون و مواد رقیق می گردد. 2)از مخلوط کردن پودرآن با شیرتازه بزبرای بند آوردن خون ریزی،رفع سرفه،خشونت سینه و حلق، زخم های ریه و گرفتگی صدا استفاده می شود.

3)ازمخلوط کردن پودر ان با بادام کوبیده و شکر و نشاسته می توان به عنوان بهترین ماده مقوی و چاق کننده استفاده نمود.

4 ) می توان ان را در اب گرم حل کرد و به مو ها مالید که دراین صورت ازموخوره جلوگیری می کند.

5) قرار دادن کتیرای سفید گل روی پیلۀ چرکی لثه باعث سر باز کردن ان می شود.

6)مخلوط کردن ساییده آن با آب گل شب بو باعث بهبود موضع شده و سالک را درمان می کند.

کاربرد کتیرا

کتیرا کاربرد های متنوعی در صنعت دارد زیرا در مقابل حرارت و اسیدیته مقاوم است.کتیرا موارد استفاده زیادی در پزشکی،داروسازی،صنایع غذایی،صنایع شیمیایی،نساجی،سرامیک،بهداشتی و... دارد.

الف:مصارف پزشکی و دارویی

کتیرا به عنوان یک معرف امولسیون کننده موثر در سطح وسیعی استفاده می شود و همچنین به عنوان یک معرف سوسپانسیون کننده برای بسیاری از داروها به کار برده شود.به عنوان سوسپانسیون کننده با افزایش ویسکوزیته مانع ته نشین شدن اجزاء مورد نظر در محلول می شود و همچنین در روکش قرص ها و کپسول ها نیز مورد استفاده قرار می گیرد.از چسب کتیرا برای تهیه مواد شستشو دهنده طبی استفاده می شود و در غلظت های بالا برای سفت کردن روغن های نرم کننده و همچنین به عنوان یک ماده نرم کننده و پایدار کننده مورداستفاده قرار می گیرد.

ب:مصارف غذایی

1-صنایع لبنیات

کتیرا به دلیل مقاومت در برابر تغیرات ph ودرجه حرارت موارد استفاده زیادی دارد.در صنعت لبنیات برای هموژن کردن شیر و معلق نگهداشتن ذرات چربی و یا کاکائو مورد استفاده قرار می گیرد.جهت افزایش زمان نگهداری و ذخیره سازی شیر نیز از کتیرا استفاده می کنند، افزایش 1-2/0 گرم به هر لیتر شیر در 70-60 درجه سانتیگراد می تواند زمان ذخیره سازی را چندین برابر افزایش دهد.در تهیه بستنی از تشکیل بلورهای یخ جلوگیری می کند و به بستنی قوام می دهد.تعداد صمغی که در این مورد به کار می رود حدود2/0-35/0 درصد است.قوام و حالت یک نواختی که بستنی بخود می گیرد در تمام مدت ذخیره سازی حفظ می شود حتی در مواردی که بستنی در یخچال اب می شود،دوباره منجمد می گردد و حالت اولیه خودرا حفظ می کند.

2-نوشیدنی ها

کتیرا همچنین درتهیه انواع نوشیدنی های غلیظ شده ویا منجمد شده به کار می رود. در این مرحله نقش کتیرا این است که از هنگام انجماد،انسجام بین ذرات یخ و شربت را حفظ کند و مانع از تشکیل بلورهای یخ شود که غلظتی در حدود 5/0 درصد کتیرا برای این منظور کافی است.

۳-مصارف نساجی

از کتیرا برای چاپ روی پارچه استفاده می شود زیرا باعث می شود که چاپ کننده (مانند مهر)از پارچه به راحتی جدا گردد.همچنین برای اهار دادن پارچه های ابریشمی نیز از کتیرا استفاده می شود.در زمینه جلا دادن چرم و پارچه و همچنین برای جلوگیری از پارگی انها از کتیرا استفاده می شود.

4-مصارف صنعتی

در سرامیک سازی،صمغ کتیرا به عنوان یک معرف پیوست دهنده مورد استفاده قرار می گیرد زیرا خاکستر کمی بر جا می گذارد.کتیرا همچنین به عنوان سوسپانسیون کننده نسبت به سایر ترکیباتی که در کوره سوخته می شوند،ارجعیت دارد.در حشره کش ها ،صمغ کتیرا باعث پایداری امولسیون حشره کش ها می شود. امولسیون های تهیه شده به کمک کتیرا از 50 درصد محصول حشره کش، قدرت حشره کشی ماده خالص را دارد.

خواص درمانی

1)اگر5 تا 15گرم از ساییده شده آن در روز خورده شود، باعث غلیظ شدن خون و مواد رقیق می گردد.

۲)از مخلوط کردن پودرآن با شیرتازه بزبرای بند آوردن خون ریزی،رفع سرفه،خشونت سینه و حلق، زخم های ریه و گرفتگی صدا استفاده می شود.

3)ازمخلوط کردن پودر ان با بادام کوبیده و شکر و نشاسته می توان به عنوان بهترین ماده مقوی و چاق کننده استفاده نمود.

4 ) می توان آن را در اب گرم حل کرد و به مو ها مالید که دراین صورت ازموخوره جلوگیری می کند.

5) قرار دادن کتیرای سفید گل روی پیلۀ چرکی لثه باعث سر باز کردن ان می شود.

6)مخلوط کردن ساییده آن با آب گل شب بو باعث بهبود موضع شده و سالک را درمان می کند.